Dit ijstijdperk begon 2.5 miljoen jaar geleden en ondanks dat het laatste ijs 11.000 jaar geleden grotendeels uit o.a. Europa verdween, is dit ijstijdperk nog lang niet afgelopen.
Het relatief warmer Tertiair kwam 2.5 miljoen jaar geleden ten einde door een verscherpte temperatuurdaling. Er brak wereldwijd een tijdperk aan met een serie heftige temperatuurschommelingen waarin zeer koude perioden (glacialen) afgewisseld werden met warmer perioden (interglacialen). Tijdens de glacialen hoopte zich ijs op in de gebergten op aarde o.a. in de Alpen, de hoger gelegen gebergten rond de Noordpool en het ijs op Antarctica en Groenland nam verder in volume toe.
De oorzaak van het ontstaan van een ijstijd wordt behandeld aan het eind van dit hoofdstuk over de geologie (Epiloog).
Na het verdwijnen van de oostelijke Eridanos rivier nam de betekenis van de Rijn vanaf het eind Tertiair toe. Daarmee ging de regio waar later het stuwwalgebied van Nijmegen-Kleve gevormd werd, deel uitmaken van het stroomgebied van de oer-Rijn die toen in een meer noordnoordoostelijke richting stroomde, waarbij de IJsselvallei werd gevormd. De Maas had in die tijd weinig invloed op ons gebied en lag nu eens een stuk westelijker, richting Eindhoven, en dan weer een stuk oostelijker, om ten oosten van Heerlen in de toenmalige voorloper van de Rijn uit te komen. Door geologische bewegingen van de aardkorst in de Peel en de Ardennen werden de Maas en de Rijn van elkaar gescheiden. Een deel van de Peel, de zogeheten Peelhorst, kwam omhoog en duwde de Maas enigszins naar het oosten.
Pas daar waar nu Nijmegen ligt, boog de Maas af naar het westen en naar zee. Hierdoor kwam het gebied ten westen van de later gevormde stuwwal uitsluitend onder invloed van de het stroomgebied van de Maas te liggen en het gebied ten noorden en ten oosten van de latere stuwwal onder invloed van de Rijn.
