geopaden op de stuwwal

De Slag op de Mookerheide vond plaats in de Tachtigjarige Oorlog op 14 april 1574 tussen het huurleger van de prinsen Lodewijk en Hendrik van Nassau en het Spaanse leger onder Sancho d'Avila en Bernardino de Mendoza.

In die tijd had het gehele bosgebied tussen Nijmegen en Mook de naam “Moocker Heyde”; de veldslag vond niet plaats op de huidige Mookerheide maar in de riviervlakte aan de voet van de huidige Mookerheide, iets ten noorden van het huidige dorp Mook.

In de geschiedenis van Nederland neemt de slag een opmerkelijke plaats in: de twee prinsen van Oranje verloren niet alleen het gevecht maar kwamen om. Hun stoffelijke resten zijn nooit teruggevonden. Het gebeuren was een gevoelige nederlaag in de opstand tegen de Spaanse overheersers en meer in het bijzonder voor de broer van de twee prinsen: Willem van Oranje.

De slag is eeuwenlang door de Nederlandse bevolking, al naar gelang hun religieuze overtuiging (protestant dan wel katholiek), op verschillende manieren beleefd en geïnterpreteerd. Zelfs gevestigde historici slaagden er vaak niet in de slag met wetenschappelijke objectiviteit te beschrijven. Wij hebben voor u enkele artikelen geselecteerd waarin de contrasterende opvattingen over de interpretatie van de slag duidelijk naar voren komen. Deze artikelen geven wij hier integraal weer m.u.v. de polemiek over Lodewijk en Willem van Nassau tussen prof. Blok, leraar P.Goedhart en “X”, die in boekvorm uitgegeven 71 pagina’s omvat.

Het wordt aan de lezer overgelaten om de religieuze kleurenrijkdom van de verschillende beschrijvingen van de slag te beoordelen en te interpreteren. Wel zal het de meeste lezers opvallen dat de onderliggende verdraagzaamheid t.a.v. de verschillende geloofsovertuigingen in Nederland anno 2011 een heel stuk groter is dan in de tijd dat deze beschouwingen geschreven werden. Daarmee krijgen deze publicaties voor onze tijd een bijna historische waarde.

Het Spaanse leger werd aangevoerd door Sancho d'Avila en Bernardino de Mendoza. De laatste had mede tot taak om over het verloop van de strijd een verslag te schrijven, dat na afloop aan de Spaanse koning Philips II diende te worden overhandigd. Dit verslag (Bernardino de Mendoça, Commentarios de Bernardino de Mendoça, de lo sucedido en las guerras de los Payses Baxos, desde el año de 1567 hasta el de 1577. Madrid, 1592) is bewaard gebleven voor historisch onderzoek en beschouwingen over de veldslag.

P.C. Hooft (1581 – 1647) beschrijft in zijn Nederlandsche Historien de slag op de Mookerheide. Zie: W. Hellinga en P. Tuynman (eds.), Pieter Corneliszoon Hooft, Alle de gedrukte werken, 1611-1738. Deel 4 en 5. University Press Amsterdam, Amsterdam 1972 pag. 356. Deze tekst is eveneens voor het historisch onderzoek van de slag van belang, maar wordt hier verder niet aangehaald.

Op deze website beperken wij ons tot de volgende teksten van publicaties en aanvullende afbeeldingen over de slag en wat er thans nog resteert aan (tastbare) herinneringen aan de slag:

1. P.J. Blok, De Slag op de Mookerheide, 14 april 1574. Rede gehouden bij de onthulling van het monument te Heumen op 14 april. 1891 in de protestantse kerk te Heumen. Wolters Groningen.
2. J.L. Meulleners, De Slag van Mook, 14 april 1574. In: Publications du Limbourg 30e jaargang 1893, p.171 - 195, met kaart van de slag. Maastricht.
3. Polemiek over Lodewijk van Nassau en Willem den Zwijger tusschen prof. P.J. Blok, P.Goedhart en “X”. Overdruk uit De Nieuwe Koerier. 1891. Henri van der Marck, Roermond.
4. H.H.E. Wouters, Beschouwingen rond de slag bij Mook. In: De Maasgouw, jaargang 93, 1974, p. 129 – 162. Maastricht.
5. Verwante attributen in de huidige tijd of wat er na ruim 400 jaar nog herinnert aan de Slag op de Mookerheide: de monumenten binnen en aan de buitenmuur van de kerk in Heumen, het verhaal en het beeld van Kiste Trui, het verhaal van de dwaallichtjes en het kapelletje aan de Mortel in Mook